❛❛ လၢႆးၸႂ်ႉတိုဝ်းလိၵ်ႈ ❜❜
လိၵ်ႈတႆး ပႆႇမီးပပ်ႉလၵ်းလိၵ်ႈ ( Guiding Grammar Book) ၽဵၼ်ႈၽဵၼ်ႈ
ဢၼ်မၵ်းတတ်းၸႅၵ်ႇၽႄ ၼႄမၢႆမီႈလိၵ်ႈဝႆႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၽႂ်ၽႂ်ၵေႃႈႁုႉ။
ၼၼ်သေတႃႉ လိၵ်ႉတႆးၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈတႅမ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလႆႈ၊ မၼ်းဢမ်ႇမီးလၵ်းလိၵ်ႈ ( Grammar) လူင်ၼႆၼၼ်ႉတႄႉ တိုၼ်းဢမ်ႇဝႃႈလႆႈ၊ တီႈတေႉမၼ်း မၼ်းတိုၼ်းမီးလိၵ်ႈဝႆႉ ႁင်းၵူၺ်းမၼ်းယူႇ။ လၢတ်ႈ တႅမ်ႈ ပိၼ်ႉၽူၼ်ဢမ်ႇၵပ်း ဢမ်ႇတၢမ်း ၊ လၢမ်းလိမ်း ပိၼ်ႈပူၵ်းပိၼ်ႈပၵ်း ၶျတ်းတင်ႈတူး၊ ဢဝ်ႁူဝ်ႁဵတ်းႁၢင် ဢဝ်ႁၢင်ႁဵတ်းႁူဝ်တႄႉ ၽႂ်ဢၢၼ်ႇၵေႃႈတေဢမ်ႇပွင်ႇလႆႈ၊ ႁုႉၵႃႈလႆႈတႅမ်ႈၸွမ်း ၼင်ႇပိူင်မၼ်းမီး။
တီႈဢၼ်တႅမ်ႈၸႂ်ႉၶေႃႈၵႂၢမ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တေႃႈၼင်ႇၼၼ် ဢိင်ၼိူဝ်ၶေႃႈ
ယိူင်းဢၢၼ်း တွၼ်ႈတႃႇ ”လိၵ်ႈတႆး “လိၵ်ႈတႆးႁႂ်ႈလႆႈႁူမ်ႈတူဝ် ၵႂၢမ်းတႆးႁႂ်ႈလႆႈ
ႁုမ်ႈၶေႃႈ ” ဢၼ် မ 5 တူဝ်ၶဝ် တႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းမႃးၼၼ်ႉ ၶေႃႈၵႂၢမ်းမၢင်ၶေႃႈၵေႃႈ လႆႈဝႃႈၽႄႈတိူၼ်းယူႇ။
ၸွမ်းၼင်ႇၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ
လဵပ်ႈႁဵၼ်းမႅၼ်ႈဢိတ်းဢိတ်းဢွတ်းဢွတ်းသေ ၶႂ်ႈၶိုၼ်းႁဵတ်းၶီႈသွၼ်ၵူၼ်ႈ။
တီႈတႄႉမၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈတူဝ်ၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ − “ ၸႃႉ ” ၼႆၼၼ်ႉ ၵႆႉလႄႇႁၼ် ၵူၼ်းတင်းၼမ်ၸႂ်ႉ တႅမ်ႈ ၵမ်ႉၼမ်ဝႃႈ −
“ တႄႇၸႃႉဢဝ် ယၢမ်း
လဵဝ်ၵႂႃႇ ” “ ႁဝ်းလႆႈၸႃႉႁဵတ်းမိူဝ်ႈလႂ် ?
“ မၼ်းတႄႇၸႃႉမႃးၵူၺ်း ” “ ၸႃႉၵႂႃႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ” ၸႃႉၼၼ်ႉ ၸႃႉၼႆႉ −ဝႃႇ ။
လၢႆးၸႂ်ႉတိုဝ်းပႆႇပေႃးမႅၼ်ႈ လႄႈ ၶႂ်ႈယွၼ်းၸိၸမ်ႈၼေဢိတ်ႉၼိုင်ႈ ။
[ ၸႃႉ ] ၸိူဝ်း၊ တႄႇ ၊ ၸဵမ်
“ ၸႃႉ ” ၼၼ်ႉ တီႈပွင်ႇၵႂၢမ်းတႆး ပဵၼ်ဢၼ်ဢမ်ႇလီၵူၺ်း။
ႁၢႆႉၸႃ ၊ ႁၢင်ႈၸႃႉ ၊ ၶႂ်ႈၸႃႉ၊ ပၢင်ၸႃႉ ၊(မႃႇသႃႇ) ပႃႇၸႃႉ ( ပႃႇႁဵဝ်ႈ) ၊
ၸိူဝ်းၼႆႉၵူၺ်း။
ပေႃးၶႂ်ႈဝႃႈၸွမ်းၼင်ႇ ဢၼ်ဝႃႈမႃးၽၢႆႉၼိူဝ်ၼႆႉ ၽဵၼ်ႈၽဵၼ်ႈၸိုင် − “
တင်ႈတႄႇဢဝ်ယၢမ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ၵႂႃႇ …”
“ ႁဝ်းလႆႈတႄႇႁဵတ်း မိူဝ်ႈလႂ် ” ၊ “ မၼ်းတိုၵ်ႉ ၸင်ႇႁႃမႃးၵူၺ်း ” ၊ ၸဵမ်
ၸိူဝ်းၼႆႉၵႂႃႇ ”
( ၵိူဝ် ၊ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉ၊ ထူဝ်ႇၼဝ်ႈ၊ ၸဵမ်ဢဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵႂႃႇ − ဢမ်ႇၸႂ်ႈၸႃႉၵႂႃႇ
ၸိူဝ်းၼႆႉ ) ၸႂ်ႉဝႃႈ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၼႆ ဢမ်ႇၶႅမ်ႉတွၼ်းႁိုဝ် ?
ဝႃႈလႃးၵေႃႈပႆႇမိုတ်ႈတႃ ပႆႇလိုၼ်ႈတႃႁႃႉတေႃႈ ?
ၶႂ်ႈ လႄႈ ၶႆႈ
ၶႂ်ႈၵိၼ် ၊ ၶႂ်ႈၵႂႃႇ ၊ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈ၊ ၶႂ်ႈယိုၼ်ႈ၊ ၶႂ်ႈပၼ် ၊ ၶႂ်ႈႁူႉ ၊ ၶႂ်ႈႁၼ်မႃၶူပ်းၵၼ်ဢွႆႇလုပ်ႇ −
ၶႂ်ႈႁၼ်ၵူၼ်းဢုပ်ႇ ဢဝ်လဝ်ႈတိုၵ်း၊ ထုၵ်ႇလီတႅမ်ႈၸႂ်ႉလၢႆးၼႆႉသေ
တီႈ “ ၶႂ်ႈ ” ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵမ်ႈၼမ် ဢဝ်ၶႆႈၼႆၸႂ်ႉလၢႆလၢႆ တင်းၼမ်ယဝ်ႉ (ၽိတ်း) ။
“ ၶႆႈ ” ၼႆႉ လိူဝ်သေ ( ႁူဝ်ၶိုၼ်ႈႁုဝ်ၶႆႈ) (ၼိူဝ်ႉၵႆႇၶႆႈၶိုၼ်း)
( ဝူၼ်ႉၵိုတ်ႉ ၶႆႈၸႂ်တူၺ်း) ( တေႃႉတႆႇၶႆႈၼႄ) ( ႁဵတ်းႁႂ်ႈလႆႈၶႆႈႁႂ်ႈၶိုတ်း) ၼၼ်ႉ
ယဝ်ႉ တိုၼ်းဢမ်ႇၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၵၼ် တီႈဢၼ်ၸႂ်ႉဝႃႈ “ ၶႂ်ႈ ” ၼၼ်ႉလႃးလႃး။
တင်း လႄႈ တၢင်း
တင်း ၼႆႉ မၢင်တီႈမိူၼ်ၵၼ်တင်း “ လႄႈ ” ဢိၵ်ႇ ” ၵေႃႈၸႂ်ႈ။ ၸႂ်ႉတီႈဢၼ်တၢင်တႅၼ်း ပတ်းပိုၼ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ်
သေပွတ်းသေတွၼ်ႈၵေႃႈလႆႈ ။
( ဢၢႆႈယီႈ တင်းဢၢႆႈသႆႇ၊ ၵႆႇ တင်းၵႃ၊ မႃ တင်းမႅဝ်း၊ လႅဝ်းလၢပ်ႇ
တင်းၵုပ်းၵၢပ်ႇ ၊ တင်းယုပ်း တင်းယၢၼ်ႈ ၊ တင်းၸၢၼ်ႈ တင်းမိူဝ်ႇ၊ တင်းၶုၼ် တင်းၼၢင်း၊ တင်းယၢင်း တင်းၶၢင်၊ တင်းပၢင် တင်းဝူင်း၊
တင်းၵိၼ် တင်းဝူၼ်ႉ၊ တင်းပုတ်း တင်းတႅင်ႈ၊ တင်းတူဝ် တင်းၶိင်း) ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵႂႃႇ။
တၢင်းသမ်ႉ ( လၢတ်ႈၸွမ်းတၢင်း လၢင်းၸွမ်းႁွင်ႈ၊ တၢင်းႁွင်ႇ တၢင်းၸၢၼ်း၊
တၢင်းယၢၼ်း တၢင်းၶူင်ႈ ၊ တၢင်လႂ် တၢင်းလီ၊ တၢင်းၶီ တၢင်းၽၢၼ် ၸဵမ်
ၸိူဝ်းၼႆႉၵႂႃႇ။
ၸင်ႇ လႄႈ ၸွင်ႇ
ပေႃးဝႃႈငဝ်ႈႁူဝ် တူဝ်ဢွၼ်တၢင်းမၼ်းတႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ ၸွင်ႇၸႂ်ႈ ? ၸွင်ႇပႃႈႁဵတ်းလႆႈ ပဵၼ်လႆႈ ? ၸွင်ႇၶႂ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၊ ၸွင်ႇသႂ်ႇၸႂ်ပႃးၶေႃး ၊
ၸွင်ႇပေႃးမၢၵ်ႈပေႃးမီး၊
ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၶေႃႈထၢမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လွၼ်ႉလွၼ်ႉ။
“ ၸင်ႇ ” သမ်ႉၶႂ်ႈငၢႆးၵၼ်တင်းၵွႆႈ တိုၼ်းဢမ်ႇၵဵဝ်ႇပႃးၶေႃႈထၢမ်။ မၼ်းပဵၼ်တူဝ်ဝႃႆးလင် ဢၼ်ၸိၸႅင်ႈၼႄသေ ၵႆႉပဵၼ် တူဝ်သုတ်းၵွႆ “ ၵွၼ်ႇ ” ( ဢွၼ်တၢင်း)
မိူၼ်ၼင်ႇ ပေႃးႁဝ်းၶၢမ်ႇတုၵ်ႉ ၶၢမ်ႇယၢၵ်ႈၵွၼ်ႇ − ၸင်ႇတေၶၢမ်ႈပူၼ်ႉ မူၼ်ႉဢွၵ်ႇလႆႈ ၼႆလႄႈသင် ၊ ႁဝ်းလူဝ်ႇၶတ်းၸႂ်ပဵၼ်ၽၢင်ႁၢင်ႈလီၵွၼ်ႇ လုၵ်ႈလၢၼ်ၸင်ႇတေမေႃပုတ်ႈတိၼ်တင်မိုဝ်း၊ ၼႆလႄႈသင် ၽိတ်းၸင်ႇႁု လုၸင်ႇမေႃ ၊ တုမ်ၵေႃၵၼ်ၸင်ႇလႆႈပဵၼ်ႁႅင်း၊
ၼႄၾႆးလႅင်းၸင်ႇလတ်းတႅင်းလႆႈလပ်း
သိင်ႇ၊ ၼႆလႄႈသင်။ တီႈ “ ၸင်ႇ ” ၼၼ်ႉ ပေႃးၵႂႃႇဢဝ် “ ၸွင်ႇ ” သႂ်ႇၸိုင် ၽိတ်းယူႇၵေႃႈဢမ်ႇႁု၊ လုယူႇၵေႃႈ ထၢင်ႇဝႃႈၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈ ၊
တေပဵၼ်ၼၼ်ၵူၺ်း။
ဢဝ်မႃးၼႂ်းပပ်ႉ ပိုၼ်းႁူႉပတေသႃႇ